| Historia | ||
Daleszyce Daleszyce maj? d?ug? i bogat? przesz?o??, któr? dzi? mog? si? szczyci?. Najwa?niejsze daty:
BORKÓW Wie? Borków po?o?ona jest na brzegu stawu za?o?onego na rzece Belniance, zapewne przy dawnej przeprawie przez rzek?. Na prze?omie XVIII i XIX w. cha?upy usytuowane by?y przy drodze do wsi Znojowa, a nieopodal wsi zbiega?y si? liczne drogi lokalne wyprowadzone z du?ych kompleksów le?nych po?o?onych na po?udnie od Belnianki. By?a to osada szlachecka, le??ca na terenie dawnego powiatu wi?lickiego, zapewne w obr?bie parafii w Daleszycach. Niewykluczone, i? jej pierwotna nazwa mog?a brzmie? jako Borkowa, po?o?ona w parafii ?w. Ma?gorzaty w Pierzchnicy, na terenie powiatu ch?ci?skiego. T? w?a?nie posiada? w 1508 r. Johannes Rozenkowski, p?ac?cy 37 gr podatku, a poblisk? wie?, zapewne pierwotnie królewsk? Szczecno trzyma? na prawie dzier?awy niejaki Borek. Podczas lustracji województwa sandomierskiego 1564-1565 r., wymieniono jako pobliskich w?a?cicieli wsi Szczecno i Ujny Stanis?awa i Sebastiana Borków. W 1579 r. w dalszym ci?gu pozostawa? w r?kach Stanis?awa Borku, posiadacza równie? S?opieckiej Woli (obecnie wie? S?opiec). O jej dalszych lasach posiadamy niewiele wiadomo?ci. W opisie parafii daleszyckiej z 1783 r. wymieniono ku?nic? Borkowsk? jako po?o?on? w kluczu Cisowskim, w XVIII w. jako osada ku?nicza znajdowa?a si? w posiadaniu Leona Kochanowskiego, stolnika sandomierskiego (1773-1787), w której znajdowa? si? browar, folwark, ku?nica oraz "dwór czyli mieszkanie pisarza ku?niczego" (zamieszka?y przez 6 osób pochodzenia szlacheckiego i 3 s?u?by), m?yn obok ku?nicy czyli rudnicy, karczma (zamieszka?a przez ?ydów i 4 katolików); i 5 innych domów. Zatem znajdowa?o si? we wsi razem 8 domów, zamieszka?ych przez 20 m??czyzn, a w sumie 45 ludzi. W ko?cu XVIII w. sta? tu jeszcze browar, a rzeka poni?ej niego zwana by?a Wydymacz, kolejna wzmianka mia?a pochodzi? z 1791r. Nie jest wiadome sk?d brano rud? do wspomnianej ku?nicy, z pewno?ci? z pobliskich stron. W 1838 r. wzmiankowano nowo za?o?on? ku?nic? w Borkowie, b?d?c? w posiadaniu Wojciecha Nowosielskiego ze Szczecna i z tym maj?tkiem by?y zwi?zane losy Borkowa. W 1846 r. w?a?cicielk? jej by?a Antonina z Mieroszewskich Nowosielska, która w 1875 r. sprzeda?a ca?e swe dobra obci??one d?ugami hipotecznymi. Zakupi? je Feliks Blumenthal, a zarz?dcom tego maj?tku nie uda?o si? uratowa? go przed licytacj?, do której dosz?o ju? w 1876r. przez Towarzystwo Kredytowe Ziemskie. Ku?nica borkowska, czy raczej fryszerka, czynna by?a zapewne jeszcze do ok. 1880 r. W 1879 r. dobra Szczecno sk?ada?y si? z folwarków Szczecno, Pierzchnianka, Trzemoszna i Ujny oraz osad Wojciechów, Kaczyn, Borków, Czarna i Skrzele. W 1899 r. Feliks B?umenthal sprzeda? dobra Szczecno Stanis?awowi Skarbnikowi, a w 1901 r. odkupi?o je Kieleckie Towarzystwo Asekuracyjne Wyrobów ?elaznych. W 1910 r. Szczecno z przyleg?o?ciami zakupi? Karol i Matylda Mauye. Teren dawnej ku?nicy Borków móg? wi?c by? odj?ty z zespo?u dóbr Szczecno gdzie? na prze?omie XIX i XX wieku.
BRZECHÓW Wie? po?o?ona w dolinie pomi?dzy Gór? Koski i Góry Sikorz?, przy drodze z Daleszyc do Górna, nad bezimiennym dop?ywem rzeczki Stokowej, w szerokim zakolu Lubrzanki, a powsta? mog?a jeszcze w g??bi XII wieku. Pierwsza wzmianka ?ród?owa o wsi pochodzi z przekazu D?ugosza (ok. 1470 1480r.), jako wsi zagospodarowanej le??cej w parafii w Daleszycach, a b?d?cej uposa?eniem kanonii zwanej brzechowska przy kieleckiej kolegiacie. Istnia?o tu wtedy so?ectwo z 2 ?anami, 6 ?anów kmiecych; brak by?o folwarku, karczmy. Kmiecie p?acili po 1/2 grzywny, zwolnieni byli z odbywania pa?szczyzny i nie dawali danin (w 1529 r. kanonicy kieleccy pobierali dziesi?cin? snopow? z ca?ej wsi ). W 1510 r. Brzecow dalej pozostawa? w posiadaniu kanoników kieleckich, odnotowano tu wtedy jedynie 4 ?any, za? w 1540 r. dzier?awc? by? Ro?nowski, a area? zaj?ty pod upraw? obejmowa? 1 ?an kmiecy, dwa pó?lanki, 4 ?wier??anki. Poddani ch?opi dawali - pierwszy 1/2 grzywny i 16 korców owsa, 4 siedz?cy na ?wier??ankach ??cznie 1 1/2 grzywny, a warto?? wsi oszacowano na 50 grzywien warto?ci. W XVI wieku na terenie wsi powsta? folwark kanoników kieleckich. Na prze?omie XVI i XVII w. mieszczanie kieleccy zaanga?owani byli w akcji poszukiwania kopalin pod Kielcami, m. in. rudy ?elaza. - W 1617 r. kanonik kielecki i proboszcz bodzenty?ski, Adam Mosi??ek zezwoli? Janowi Szyszkowskiemu na wydobywanie miedzi i innych metali we wsi Brzechów. W ko?cu XVIII w. we wsi nale??cej do kanonii znajdowa?y si? dwa drewniane budynki dworskie folwarku kanoników kieleckich, by?o 38 chat ch?opskich, zatem razem we wsi by?o 40 dymów. Nieco pó?niej by?o tu 3 dymy dworskie, 38 domów ch?opskich, poddanych 199, sta?a tu karczma pozostaj?ca w r?kach ?ydowskich oraz m?yn Kryczka, b?d?cy w?asno?ci? biskupstwa. Wed?ug mapy Galicji Zachodniej na pocz?tku XIX w. uk?ad przestrzenny wsi zosta? cz??ciowo zmieniony - pola uprawne znajdowa?y si? od strony miasta Daleszyce, zbiegaj?ce si? w ?rodku wsi lokalne drogi poprowadzone wzd?u? strumieni w ?rodku wsi zbiega?y si? tworz?c trójk?tny, niezabudowany plac, z trzech stron otoczony szczytow? zabudow?. W cz??ci po?udniowo-wschodniej, poza zabudow? wsi, w miejscu obecnej szko?y i kaplicy, ulokowany by? zespó? dworski. Budynek dworski zwrócony by? frontem ku drodze do Daleszyc, na jego osi symetrycznie zakomponowano ogród, a po jego bokach sta?y oficyny, za drog? za?, od strony zachodniej znajdowa? si? niewielki staw Zabudowa wsi w cz??ci zachodniej by?a ulokowana wzd?u? dwóch dróg, ??cz?cych si? poza wsi? w lokaln? drog? w stron? m?yna na rzece Warkocz, zapewne w miejscu wspomnianego m?yna Kryczka. W 1827 r. by?o tu 37 domów i 231 mieszka?ców.
CISÓW Wie? jest po?o?ona w malowniczej dolinie górskiej, nieopodal drogi z Kielc do Rakowa. Z trzech stron otaczaj? j? stoki góry W?ochy, Ma?zna, Sto?owa i Grzebie?a. Zabudowa wsi podporz?dkowana jest drodze wiejskiej prowadz?cej w kierunku ko?cio?a farnego. Od zachodu wsi, poza strumieniem na którym w XVIII w. za?o?ono dwa stawy. Na terenie zwanym Zadedworze znajdowa? si? zespó? dworski, z którego pozosta?y nierozpoznane resztki w obecnej zabudowie. Ko?ció? parafialny i plebania z zabudow? gospodarcz? zlokalizowane s? na wzgórzu otoczonym murem cmentarza przyko?cielnego. Data powstania wsi nie jest znana, by? mo?e mia?a zwi?zek z lokacj? miasta Daleszyc, jak i obiektem warownym na stanowisku archeologicznym ZamczyskoW 1529 r. we wsi biskupiej, której nazw? zapisano jako Czissow znajdowa? si? folwark, a dziesi?cin? z ca?ej wsi i od jednego kmiecia osadzonego w lesie pobiera? kustosz kielecki. Pierwsza wzmianka o lasach cisowskich pochodzi z aktu lokacji Daleszyc z 1570 r., w kolejnych latach dokumenty milcz? o lasach wsi. W 1701 r. w. w?a?cicielem wsi by? D?bowski, synowiec Jana Chryzostoma Paska, którego rodzice posiadali w 1660r. nieodleg?e Bieliny. W 1827 r. by?o tu 35 domów i 196 mieszka?ców Wed?ug autorów S?ownika Geograficznego dobra rz?dowe Ekonomia Cisów w XIX w. sk?ada?y si? ze Wsi Cisów z folwarkiem i gruntów w Bielmach, z osadami karczmarskimi, stawami w Smykowie i Gomu?kach, z gruntami Przykopki, wsi i folwarku Wójtostwo, wsi folwarku w Makoszynie, Wójtostwa i folwarku w Wide?kach, m?yna Igielno, pustkowia Wymys?ów, m?yna ?ukawa, wsi Daleszyc z folwarkiem, wsi i folwarku Danków Pierwotnie wie? znajdowa?a si? w parafii daleszyckiej. Ko?ció? pod wezwaniem ?w. Wojciecha fundowany przez biskupa krakowskiego Andrzeja Za?uskiego w 1758 r., parafi? erygowano w 1765 r., budow? ko?cio?a rozpocz?to w 1770 r., a uko?czono w 1816 r., konsekracji dokonano w 1817 r. przez biskupa Wojciecha Górskiego. Parafia ta niewielka, obejmuj?ca Cisów, Lukaw? i Wymys?ów, powsta?a zapewne w zwi?zku z istnieniem tzw. klucza cisowskiego, którego siedzib? w formie rezydencji dostrzec mo?na w zachodniej cz??ci wsi na mapie z XIX w. Podczas powstania styczniowego w pobliskich lasach mieli obóz gen. Hanke-Bosak, Kurowski i Topór. Podczas II wojny ?wiatowej w okolicznych lasach obozowa?y oddzia?y "Barabasza".
DANKÓW So?ectwo Danków-Wójtostwo, le?y na prawym brzegu rzeki Belnianki, na wschód od Daleszyc. Wie? jako maj?tek zwany wójtostwem otrzyma? zasad?ca miasta Daleszyce – Seweryn Sasin (st?d zapewne jego dzisiejsza nazwa). W ci?gu wieków maj?tek zmienia? swoich w?a?cicieli, a sk?ada? si? dworu herbowego wraz z zabudowaniami gospodarskimi dziedzica (wójta) oraz dworu folwarcznego ze stajniami, piwnic? i studni?. Dwory i stajnie zosta?y rozebrane, studnia zasypana sprz?tami dworskimi i ziemi?. W wyniku programu przebudowy ustroju rolnego z 1919 roku dobra nale??ce do Wójtostwa zosta?y rozparcelowane, pozosta?e budynki i cz??? ziem przej??o Nadle?nictwo Daleszyce. Wed?ug przekazów najstarszych mieszka?ców nazwa Danków mo?e pochodzi? od s?owa „denko”, „dynko”, to stare zatyczki do garczków, które wyrabia? jeden z mieszka?ców wsi. Pierwotna nazwa najstarszej cz??ci wsi, u?ywana do dzi?, to Kosele (od nazwiska ?ydowskiego posiadacza wi?kszej cz??ci maj?tku - Koseli). To ma?a miejscowo?? do niedawna licz?ca zaledwie 5 domów. Jej mieszka?cy trudnili si? od dawien dawna g?ównie rolnictwem. W wolnych chwilach, dla rozrywki w prywatnych domach urz?dzano pota?cówki, do których przygrywa?a domokr??na kapela. Popularn? form? rozrywki dostarcza?y tak?e tzw. „marsza?ki” („marszo?ki”). By?a to grupa sk?adaj?ca si? najcz??ciej z m??czyzn chodz?cych od domu do domu, którzy za „symboliczn? straw? i kieliszeczek trunku” zabawiali odwiedzanych domowników. Ich szeroki repertuar obejmowa? humorystyczne piosenki obyczajowe a tak?e w okresie ?wi?tecznym kol?dy i pastora?ki. Smutn? kart? w historii miejscowo?ci, która podzieli?a los tysi?cy polskich wiosek, by? okres II wojny ?wiatowej. Wtedy to mieszka?com doskwiera? niespotykany dot?d g?ód i bieda. Pomimo to codzienno?? sp?dzona u boku okupanta okaza?a si? do?? zno?na. Wie? omin??y wi?ksze represje czy walki frontowe. Niechlubnym wyj?tkiem by?y tzw. kontyngenty, które pozbawia?y mieszka?ców resztek ?ywno?ci oraz to czego obawiano si? najbardziej czyli „?apanki” na przymusowe roboty do III Rzeszy. Jednak najbardziej brutalni w swoich poczynaniach okazali si? Mongo?owie, którzy n?kali te tereny, nie rzadko brutalnie rozprawiaj?c si? z napotkan? ludno?ci?. Warto doda?, ?e na terenie dzisiejszego Dankowa mie?ci? si? tzw. cmentarz choleryczny. Miejsce pochówku mieszka?ców Daleszyc i okolic zmar?ych w wyniku epidemii cholery w XIX wieku. Na jego miejscu stoi obecnie metalowy krzy?, który zast?pi? drewniany uszkodzony w wyniku wichury.
KOMÓRKI Chc?c odwiedzi? Komórki, udajemy si? drog? na Pierzchnic?, przed Szczecnem skr?camy w prawo. Po lewej stronie naszym oczom ukazuje si? zalew w Wojciechowie. To niewielki zbiornik wodny na rzece Pierzchniance o powierzchni lustra wody ok. 6,5 ha i pojemno?ci 141 tys. m3. Spora cz??? brzegów zaro?ni?ta moczark? i kacze?cami. Powsta? po zako?czeniu II wojny ?wiatowej. Cieszy si? on du?? popularno?ci? okolicznych w?dkarzy ze wzgl?du na spore zarybienie. Nazwa wsi pochodzi od ówczesnych jej zabudowa? tzw. „komórek” czyli ma?ych domów sk?adaj?cych si? z izby mieszkalnej, sieni i w?a?nie komory. Oficjalnie miejscowo?? nie jest podzielona na dzielnice, natomiast w?ród mieszka?ców (zw?aszcza starszych) funkcjonuj? takie nazwy jej cz??ci jak: „Ziabiniec”, „Z?odziejów" oraz „Wygwizdów”. Pierwotnie wie? zlokalizowana by?a przy skrzy?owaniu drogi do Skrzelczyc i Pierzchnicy. W wid?ach wspomnianych dróg sta?a zabudowa folwarku, po którym obecnie nie ma ?ladu. Obecnie gówna arteria Komórek prowadzi od Radomic do Wojciechowa. To droga powsta?a na pocz?tku XX wieku, jej przebieg zosta? wyznaczony przez ówczesne w?adze, a wykonaniem jej zaj??a si? miejscowa ludno??. G?ównym ?ród?em utrzymania mieszka?ców Komórek by?o rolnictwo. Jego rozwojowi sprzyja?y, wielohektarowe gospodarstwa, które powstawa?y zazwyczaj w wyniku po??czenia posagów przysz?ych ma??onków, którzy dawniej ?enili si? w obr?bie w?asnej wsi. Popularnym zaj?ciem w?ród okolicznych kobiet by?y prz?dzenie we?ny oraz tkanie na krosnach. Materia? do tego pozyskiwany by? z uprawy lnu oraz hodowli owiec. W wyniku ci??kiej i ?mudnej pracy mieszkanki Komórek mog?y pochwali? si? w?asnor?cznie zrobionymi swetrami, zapaskami oraz kamizelkami. Wolny czas uprzyjemnia?y s?siedzkie odwiedziny, cz?sto po??czone z pota?cówkami oraz wspólne przesiadywanie na ?aweczkach. W Komórkach dzia?aj? obecnie dwie organizacje Ochotnicza Stra? Po?arna oraz Ko?o Gospody? Wiejskich, które siedzib? maj? w odnowionej i rozbudowanej ?wietlicy wiejskiej. Co? dla mi?o?ników przyrody! W miejscowo?ci warto zwróci? uwag? na grup? drzew pomnikowych sk?adaj?c? si? z trzech d?bów bezszypu?kowych o wysoko?ci ponad 20 m i wieku ponad 200 lat oraz sosny zwyczajnej – wysoko?? 20 m, wiek 250 lat. Drzewa znajduj? si? na pn.-wsch. zboczu doliny rzeki Pierzchnianki, w pobli?u przystanku autobusowego.
KRANÓW Miejscowo?? po?o?ona na pó?noc od Daleszyc u stóp Góry Kranowskiej. W zasadzie to dzielnica Daleszyc twierdz? niektórzy. Okoliczne lasy, malownicze krajobrazy, czyste powietrze, cisza i spokój przyci?gaj? coraz wi?cej ludzi, którzy chc? tu zamieszka?. Ci??ko wymieni? nazwy czy miejsca szczególne, w?ród mieszka?ców funkcjonuj? okre?lenia: „Za gór?” i „Na górce”. Kranów to wie? rolnicza, wi?kszo?? ludzi do lat 70-tych zajmowa?a si? rol?. Klimat tego miejsca tworz? mieszka?cy. Na uwag? zas?uguje coroczny piknik „Na Matki Boskiej Zielnej”, który przypada 15 sierpnia. Impreza ma form? wspólnej, s?siedzkiej biesiady, która gromadzi mieszka?ców Kranowa i okolic. W programie znajduje si? palenie ognisk zwi?zane z ludow? tradycj?, bowiem tego dnia Ko?ció? obchodzi ?wi?to Wniebowzi?cia Naj?wi?tszej Marii Panny. Do ko?cio?ów przynosi si? wtedy p?ody ziemi: zio?a i kwiaty. Tradycja ludowa, zwi?zana mocno z rytmem przyrody, cz?sto wi??e ten czas ze zwyczajem wspólnego palenia ognisk. Ten zwyczaj mia? w swoim zamy?le przywróci? kranowski piknik. Wspólne pieczenie kie?basek i ziemniaków, rodzinny konkurs na najpi?kniejszy bukiet zió?, wspólne ta?ce i ?piewy, pomagaj? integrowa? mieszka?ców, a tak?e jest okazj? do odbycia szeregu rozmów przy wspólnym stole. Obecnie w miejscowo?ci funkcjonuje ?wietlica wiejska. Jest ona czynna od wtorku do pi?tku w godzinach od 13:00 do 19:00, a tak?e w sobot? w godzinach od 11:00 do 17:00. To wspania?e miejsce dla dzieci i m?odzie?y, w którym ka?dy znajdzie cos dla siebie. Miejsce to jest wyposa?one w nowoczesny sprz?t multimedialny, znajduje si? tam równie? sala sportowa, czytelnia oraz kuchnia wyposa?ona w niezb?dny sprz?t AGD, gdzie dzieci mog? przygotowywa? posi?ki.
MARZYSZ Wie? istnia?a zapewne przed 1171 r. stanowi?c uposa?enie kolegiaty kieleckiej. Pierwsza wzmianka ?ród?owa pochodzi z 1271 r. kiedy to wspomniano drog? "publica strata", biegn?c? z Kielc przez Zagórze, Mójcz? i Suków, Radomice w kierunku Ma?ogoszczy "przez Marzysk". Wed?ug autorów S?ownika Geograficznego nazwa ta brzmie? mog?a jako Opan vel Oppan, któr? Mirogniew syn Micha?a darowa? klasztorowi w?chockiemu. Nie jest znana przynale?no?? do parafii w dobie ?redniowiecza, w XVI w. wie? nale?a?a do parafii ko?cio?a ?w. Andrzeja w Lisowie. W czasach Jana D?ugosza by?o tu 5 ?anów kmiecych, so?ectwo za?o?one na 2 ?anach, folwark, m?yn (wed?ug Krygiera nale??cy do klasztoru w W?chocku, wymieniony w 1540 r. ), nadto karczma i wymienieni zagrodnicy. W 1827 r. by?o tu 45 domów i 274 mieszka?ców; a we wsi znajdowa?y si? pok?ady czarnego wapienia. Obecnie wie? zachowa?a dawn? lokalizacj? w samych wid?ach rzek a tak?e podobny uk?ad przestrzenny zabudowy podporz?dkowany ulicy. Na Belniance s? obecnie dwa mosty odpowiadaj?ce lokalizacji dwóch dawnych przepraw. W miejscu niewielkiej m?ynarskiej osady nad Czarn? Nid? kilka zagród opisanych jest jako Marzysz M?yny, a droga do Sukowa ma obecnie zupe?nie inny przebieg.
MÓJCZA Wie? po?o?ona na niewielkim wzniesieniu, u podnó?a Zaleskiej Góry i Góry Ska?a. W przesz?o?ci nazwa wsi zapisywana by?a w formie Moycza, Moicza, Mojcza. Po?o?ona by?a przy starej "drodze publicznej", znanej ju? od 1271 r., prowadz?cej z Kielc przez Zagórze, Suków na Radomice. St?d zapewne obecno?? karczmy biskupiej po?wiadczonej przez przekaz Jana D?ugosza. By?a to wtedy wie? biskupia, w zasi?gu parafii kolegiaty kieleckiej, w kluczu kieleckim; mia?a dwa ?any kmiece nale??ce do biskupa, oraz dwa inne w posiadaniu wicedziekana kieleckiego, do którego nale?a? równie? m?yn, staw rybny i ?an m?ynarski z m?ynem wodnym, oraz wspomniana karczma; pobiera? równie? dziesi?cin? z wszystkich pi?ciu ?anów. W spisie poborowym z 1540 r. we wsi potwierdzone jest istnienie tych trzech ?anów, jednak?e jeden tylko ?an zasiedlony przez kmieci W rejestrze z 1573 r. wymieniono cztery ?any kmiece, jeden wójtowski oraz dwóch rzemie?lników - Podczas lustrowania klucza kieleckiego w 1645 r. by?y tu dwa ?any - jeden zagrodniczy z 12 zagrodnikami i jeden ?an wójtowski za przywilejem biskupa Szyszkowskiego; pod wsi? czynna by?a huta o?owiu, rud? pozyskiwano na Wietrzni i Kadzielni w Kielcach, a zaanga?owani w jej pozyskiwaniu byli mieszczanie kieleccy ju? od XVI do XVII w. W kolejnym opisie inwentarza z 1789 r. wspomniano we wsi szynk skarbowy, oraz folwark nale??cy do wikariatu kieleckiego. Przed urz?dzeniem wsi, na pocz?tku XIX w., osada mia?a kszta?t owalu, otoczonego ogrodami, w miejscu, zabudowa mia?a uk?ad chaotyczny, a trzy drogi krzy?owa?y si? ze sob?, tworz?c kszta?t trójk?ta. W cz??ci zwanej dzi? Stara Wie? le??cej na dawnym miejscu, po stronie wschodniej drogi, sta? jeszcze w 1914 r. niewielki, drewniany dworek folwarczny, z którego wed?ug opinii mieszka?ców pozosta?y obecnie pozosta?o?ci stodo?y i stawiska, widocznego na Mapie Galicji Zachodniej. Teren folwarku zosta? przed 1911r. rozparcelowany, a ca?a wie? uporz?dkowana w formie d?ugiej ulicówki.
NIESTACHÓW W?asno?? biskupstwa krakowskiego. Pierwsza o niej wzmianka w 1390 r. W czasach D?ugosza nale?a?a do parafii w Daleszycach, mia?a 7 ?anów kmiecych, so?ectwo za?o?one na 2 ?anach, m?yn bez roli, zagrodnika oraz "dwaj rybitwi". Rejestr poborowy z 1540 r. wymienia osad? w posiadaniu biskupa krakowskiego, po?o?on? w kluczu kieleckim. By?y tu dwa ?any zasiedlone, jeden pusty oraz dwa so?tysie, jednak?e wykaz z 1573 roku podaje ju? liczb? ?anów osiad?ych - 5, oraz jeden wójtowski, co mo?e wskazywa? na intensywn? akcje osiedle?cz?. W kolejnym opisie inwentarza klucza kieleckiego z 1645r. potwierdzono tu istnienie owych 5 ?anów kmiecych i ju? dwóch wójtowskich, które to trzyma? Ro?niowski, za przywilejem uzyskanym od biskupa Zadzika, i wydzier?awi? dwóm kmieciom. Posiada? równie? m?ynik na stawku wójtowskim", za?o?onym na rzece Warkocz, przy drodze do Brzechowa, kolo Góry Kryczki. Dziesi?cina z ca?ej wsi p?acona by?a wikarym kieleckim.
SIERAKÓW Sieraków to malowniczo po?o?ona miejscowo?? na po?udniu od rzeki Belnianki. Zasiedlili j? w po?owie XIX wieku pracownicy pobliskiego dworu w Nap?kowie. W zamian za prac? car nada? im tzw. serwituty, na bazie których weszli w posiadanie tych ziem. Centrum ?ycia kulturalnego jest szko?a podstawowa, prowadzona od 2007 roku przez Towarzystwo Ekorozwoju Sierakowa i Smykowa. Obecny budynek powsta? w 1939 roku, na czas wojny przerwano edukacj?, a szko?a sta?a si? siedzib? oddzia?ów niemieckich stacjonuj?cych w Sierakowie. Wojenna zawierucha nie omin??a te? tych stron. W dniu 5 sierpnia 1944 r. do Sierakowa przyby? w poszukiwaniu partyzantów oddzia? Ka?muckiego Korpusu Kawalerii. Ka?mucy schwytali kilku m??czyzn, których torturowali, a nast?pnie zastrzelili w lesie nieopodal wsi. Ze wzgl?du na swoje po?o?enie, g?ównym „?ywicielem” tutejszych mieszka?ców by? las. M??czy?ni zajmowali si? wycink? drzew, a kobiety zbieraniem grzybów i owoców le?nych. Z czasem zacz?li szuka? pracy w pobliskich Kielcach. Jak ju? wspomnieli?my centrum ?ycia Sierakowa stanowi?a szko?a, po trudach pracy mieszka?cy spotykali si? w jej murach, aby zacie?ni? wi?zy s?siedzkie. W latach 60 i 70 s?ynne sta?y si? tzw. „kina objazdowe”, które go?ci?y w jednej z sal tutejszej szko?y. Gromadzi?y t?umy „g?odnych” rozrywki i towarzystwa mieszka?ców Sierakowa i Smykowa. Obecnie miejscowo?? stale si? rozwija, przybywa nowych domów, szko?a zach?ca dzieciaki do nauki. Zapraszamy wszystkich w te strony bo warto.
S?OPIEC Pierwotnie osada m?y?ska, w?asno?ci monarszej, po?o?ona w starostwie szyd?owskim, przy du?ym stawie za?o?onym w widiach Belnianki i Trupienia. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1413 r. W XV w. przeprowadzono drog? ze S?opca przez Daleszyce do Bodzentyna i W?chocka na I???. która to droga tworzy?a w XVI w. odnog? przegonu byd?a z Wo?ynia na ?l?sk. W rejestrze z 1579 r. wymieniony jako S?opieczka Wola w zasi?gu parafii pierzchnickiej (pó?niej w daleszyckiej), w?asno?? Stanis?awa Borka, w której czterech kmieci gospodarzy?o na dwóch ?anach, ponadto by?o tu dwóch zagrodników i jeden komornik. W 1827 r. 15 domów i 114 mieszka?ców. W S?opcu Rz?dowym, b?d?cym w?asno?ci? biskupstwa krakowskiego, powsta?ym jako osada m?ynarska, sta? m?yn za? w 2 poi. XVIII w, czynny by? tartak, fundowany przez biskupa Kajetana So?tyka. W 1827 r. by?o 10 domówi 64 mieszka?ców. W I po?. XIX w. by? tu nadal tartak wodny i domy mieszkalne, za? m?yn z czasów wspó?czesnych datowany jest na I po?. XIX w.
SMYKÓW Osada istnia?a w XIV w. jako Stary Smyków, a od 1564 r. obok niej Nowy Smyków. Wed?ug autorów S?ownika Historyczno - Geograficznego, nie by?a to samodzielna wie?, lecz ku?niczka nale??ca do Nap?kowa. Pocz?tki osady wi??? si? z ku?nic? wodn? na rzece Belniance wymienion? w 1613 r. Stanowi?a ona w?asno?? ku?ników Smyczków, a w 1639 r. szlacheck? P?czalskich, za? w roku 1662 r. zosta?a zniszczona. Zachowa?o si? dawne uj?cie wody wykorzystane przez obecny m?yn wodny oraz do?? du?e ?u?lisko ?elaza na prawym brzegu rzeczki przy kanale przelewowym. Wed?ug mapy Galicji Zachodniej osada roz?o?ona by?a na po?udniowym brzegu stawu za?o?onego na Belniance. Cha?upy wzniesiono wzd?u? ?ukowato wygi?tej ulicy, stanowi?cej cz??? traktu biegn?cego wzd?u? koryta rzeki z Daleszyc, Nap?kowa do Bema. W po?udniowo zachodniej cz??ci wsi sta? jaki? wi?kszy obiekt.
SUKÓW Pierwotn? nazw? wsi Suków zapisywano jako Szu?kow, Su?kow. Po?o?ona nad Lubrzank?, w pobli?u potoku sp?ywaj?cego ze stok6w Gór ?wi?tokrzyskich, pierwotnie w parafii kolegiaty kieleckiej, w kluczu kieleckim. Wie? mog?a istnie? ju? przed 1171 r., stanowi?c cz??? uposa?enia kolegiaty kieleckiej. Po?o?ona przy starej drodze publicznej znanej ju? od 1271 r., prowadz?cej z Kielc przez Zagórze, Suków na Radomice i Ch?ciny. W po?owie XIV w. potwierdzono, i? nale?a?a do parafii kieleckiej. By?a ju? nie?le zagospodarowana, kiedy to w 1387 r. biskup krakowski Bodzanta nada? kmieciowi Jordanowi z Sulkowa las nad rzek? Cedzyna zwany Banczow, dla osadzenia Wsi na prawie ?redzkim. Za czasów D?ugosza wie? posiada?a 10 pó??anków kmiecych, dwa ?any so?tysie, karczm? bez roli, m?yn oraz jednego zagrodnika. W rejestrze poborowym z 1540 r. mia?a ju? 6 ?anów oraz dwa so?tysie, karczm? i m?yn na rzece Czidzyna. W 1573 r. wymieniono we wsi w sumie ?anów zasiedlonych siedem i pó? oraz jeden ?an wójtowski. W 1645 r. wymieniono 7 ?anów osiad?ych zwanych: Piorunowski, Jedinczarzowski, Zarzarowski, Dominikowski, Kami?czkowski, Kochanowski, Ciarnowski, dalej pó??anek Grzybowski; dalej by?y dwa ?any wójtowskie za prawem biskupa Szyszkowskiego, trzy pó??anki karczmarzy Matuszka, za prawem biskupa Szyszkowskiego, Stanis?awa ?oszka, za prawem arcybiskupa gnie?nie?skiego Fryderyka i Bieniek za prawem biskupa Maciejowskiego. Przed regulacj? wie? mia?a charakter owalnicy, wed?ug mapy Galicji Zachodniej zajmowa?a obszar wyd?u?ony, stosownie do koryta dop?ywu rzeki Warkocz. Zabudowa wsi by?a g?ównie szczytowa, co jeszcze obecnie wida? w cz??ci wsi i by?a podporz?dkowana drogom. W cz??ci po?udniowej by?a to jedna ulica, która ku pó?nocy rozdziela?a si? na trzy drogi zabudowane z obu stron. Dwie z nich skr?ca?y ku wschodowi w kierunku drogi Marzysz-Kielce. Obecnie s? one zabudowane tworz?c cz??ci wsi: Suków-Borki, Suków-Kleckie, Suków - Modrzewie, Suków - Papiernia. W 1827 r. by?a tu kopalnia wapienia, by?o 135 domów i 645 mieszka?ców.
PAPIERNIA -cz??? Sukowa Osada m?ynarska za?o?ona na terenie Sukowa, nale??ca do biskupstwa krakowskiego, na rzece Warkocz. Przed 1645 r. powsta? tu zak?ad papierniczy opisany "Ta jest postawiona pod m?ynem sukowskim, gdzie budynek jest ch?dogi nowo postawiony o dwóch izbach i o dwóch kolach stepy. Z niej czynszu do roku Papiernik fl. 120 i papieru ch?dogiego ryz dwie; siedz? za prawem ?wi?tej pami?ci JMX Zadzika; dziesi?cina wikarom kleckim nale?y". Nieopodal papierni sta?a ku?nica, któr? trzyma? Stanis?aw Czechowski W 1789 r. z Papierni sukowskiej arend? p?aci? "majster Micha? Krai?ski". Zak?ad by? czynny jeszcze w przed polow? XIX w. a jej zabudowania opisane W aktach Dyrekcji Ubezpiecze?. Na rzece Warkocz pod Sukowem wspomniany by? "m?ynik nazwany W?glanowski", z której "M?ynarz wygadza w?glem do Huty Bia?ogo?skiej", w lustracji 1789 r. wspomniane "Papiernia Sukowska i m?yn pod Sukowem uprzywilejowany na osob? Wojciecha Jerzowskiego".
SZCZECNO Wie? po?o?ona jest nad rzek? Pierzchnianka, przy starej drodze z Daleszyc do Chmielnika, biegn?cej wzd?u? brzegu strumienia. Nazwa wsi Szczeczno (1508 r.), Szczecno (1565 r.), pochodzi od s?owa "?cieczna" czyli zlewiska wód, lub od s?owa "szcze?" czyli ostrej trawy. Wie? powsta?a zapewne w ko?cu XV w. - cho? Ksi?ga Uposa?e? D?ugosza jej nie wymienia. Po raz pierwszy wymieniona w 1565 r. jako dobro królewskie wraz z s?siedni? wsi? Ujny, po?o?ona by?a w powiecie wi?lickim, starostwie szyd?owskim, w zasi?gu parafii ko?cio?a ?w. Ma?gorzaty w Pierzchnicy. Rejestr poborowy z 1508 r. wymienia jako w?a?ciciela Borka, p?ac?cego 43 grosze. Lustracja 1 565 r. zasta?a wie?, któr? "natenczas pp. Borkowye Stanislaus et Sebastianus s? possesorami, o których sprawcy dzier?awy szyd?owski i rajce miasteczka Pyrzchnycze dali spraw?, i? te dwie wsi s? KJM, nale?a?y ku starostwu szyd?owieckiemu i dawano z nich stacyj? do zamku& Rejestr z 1579 r. wymienia jako trzymaj?cego wie? Stanis?awa Borku cum filiastris, a we wsi by?o o?miu kmieci osadzonych na czterech ?anach (dwa inne pozostawa?y puste), trzech zagrodników, jednego komornika. Wie? zapewne w dalszym ci?gu stanowi?a jedynie przedmiot dzier?awy lub zastawu - autorzy Atlasu Historycznego wskazuj? obecno?? tu w tym czasie w okolicy wsi Szczecno, Komórki i Borkowa (jak i okolic Cisowa), Walentego Dembi?skiego, kasztelana krakowskiego (1579 r.), znanego propagatora górnictwa w powiecie ch?ci?skim, a nie wyja?nione zwi?zki ??cz? okolice Pierzchnicy i Drugnii z tym?e starostwem ch?ci?skim. Opis z 1615 r. znalaz? Szczecno - i zapewne inne s?siednie wsie, w r?kach Kozietulskich. Kolejny opis lustracji dokonanej po zniszczeniach szwedzkich (którzy jak si? wydaje nie dotarli w te strony), w 1660-1664 r., wyra?nie wspomina o polach odj?tych mniej wi?cej w tym czasie od miasta Pierzchnicy przez w?a?cicieli dóbr dziedzicznych szlacheckich" - Szczecna i Ujn, b?d?cych w posiadaniu P. Hinka. Zapewne w ten sposób powsta?a miejscowo?? Pierzchnianka, w której wed?ug J. Wi?niewskiego w?a?ciciele Szczecna - Koniecpolscy i Kochanowscy, wystawili sobie pa?ac. W pierwszej po?. XIX w. dobra Szczecno nale?a?y do Wojciecha Nowosielskiego, a w 1846 r. do Antoniny z Mieroszewskich Nowosielskiej. Obejmowa?y one oprócz Szczecna wsie: Ujny, Pierzchnianka, Leonów, Holendry, Trzemoszna, Huta Szklana, Borków, Kaczyn, S?opiec i Czarna. O?rodkiem rezydencjonalnym by? stary, pi?trowy, murowany dwór kryty gontem, nieopodal sta? folwark Z zabudowaniami gospodarczymi, we wsi sta?a karczma, ?wiadcz?ca o ruchu na drodze z Daleszyc do Pierzchnicy. Przed 1875 r. dobra te obejmowa?y folwarki: Szczecno, Pierzchnianka, Trzemoszna i Ujny, oraz z osad, o tradycjach hutniczych: Wojciechów, Kaczyn, Borków, Czarna i Skrzetle. Dochody jakimi dysponowali w?a?ciciele dóbr Szczeno nie pochodzi?y, jak si? wydaje, z gospodarki rolnej czy hodowli, w du?ej mierze oparte by?y na produkcji surowego ?elaza, które produkowano w oparciu o miejscowe rudy ?elaza w ku?nicy w Wojciechowie. Maj?tek ten z "przyleg?o?ciami i przynale?no?ciami, zak?adami fabrycznemi, z piecem wielkim do wytapiania rudy ?elaznej, fruszerkami, machinami, warsztatami, kaprami do wyrobów gotowych i materia?ach przygotowanych rudy, drzewa i w?gli narz?dziami fabrycznemi, z inwentarzem ?ywym i martwym, na gruncie dóbr znajduj?cych si?, z prawami i obowi?zkami do dóbr znajduj?cym si?, jaki do w?a?cicieli nale?y, z m?ockarni?, sprz?tami gospodarskimi, z meblami i sprz?tami jednak sreber, miedzi i naczy? kuchennych, po?cieli, mebli we trzech pokojach sypialnych oraz staro?ytnego biurka, pojazdami wyjezdnymi sztuk 14", sprzedano w 1875 r. w r?ce Feliksa Blumenthala, "rotmistrza pu?ku królewskiego pruskich huzarów", a w roku nast?pnym, zagro?one licytacj?, jako zalegaj?ce w op?atach, zosta?o sprzedane. W 1910 r. maj?tek zakupili Niemcy - Karol i Matylda Mauve wraz z bra?mi i siostrami, b?d?cy jego posiadaczami do 1941 r., kiedy to ostatni przedstawiciel niemieckiej rodziny Mauve opu?ci? maj?tek, wywo??c warto?ciowsze przedmioty. Po wojnie maj?tek przej??o pa?stwo i zosta? on rozparcelowany. W pa?acu umiejscowiono szko??, zabudowania gospodarcze i grunty wraz z parkiem by?y u?ytkowane przez Spó?dzielni? Produkcyjn? Jedno??. Pozosta?o?ci zespo?u dworskiego znajduj? si? w pobli?u strumienia. Z drog? Daleszyce-Pierzchnica ??czy go niewielka aleja wysadzana topolami. Zabudowa folwarczna w kszta?cie czworoboku znajdowa?a si? przy wspomnianej drodze.
TRZEMOSNA Trzemosna to osada hutnicza powsta?a w XIX wieku. By?a to w?a?ciwie polana otoczona lasami, na której znajdowa?y si? zabudowania. Jedyna droga jaka prowadzi do miejscowo?ci wiedzie przez malowniczy Park Cisowsko-Or?owi?ski. Jad?c od strony Borkowa napotykamy pierwsze skrzy?owanie z podporz?dkowan? drog?, zwana dawniej go?cie?cem, b?d?cym w przesz?o?ci jedyn? droga pomi?dzy Daleszycami, a Chmielnikiem, a jeszcze wcze?niej prowadzi?a podró?nych ze ?w. Krzy?a do Wi?licy. Kompleks lasu znajduj?cy si? po prawej stronie, zwany jest przez miejscow? ludno?? „Zimn? Wod?”. Teren pokryty jest bardzo licznymi zag??bieniami pozosta?ymi po szybach wydobywczych rudy ?elaza. G?ównym zaj?ciem mieszka?ców by?a produkcja w?gla drzewnego na potrzeby pobliskiej huty ?elaza w Wojciechowie. Trzemosna to przede wszystkim pi?kne lasy wspomnianego ju? parku. Mo?na tu pospacerowa?, zbiera? „le?ne dary” w postaci grzybów i owoców. Warto wspi?? si? na Gór? Kamie?. Legenda g?osi, ?e na jej szczycie spo?ywa? posi?ek król W?adys?aw Jagie??o ze swoj? ?wit?. Szed? on z wojskiem na ?w. Krzy?, aby pomodli? si? przed zbli?aj?c? si? bitw? pod Grunwaldem. Na pami?tk? pobytu monarchy ludzie wykuli w ogromnych g?azach stó? i ?ó?ko. Lu?nym nawi?zaniem do podania jest publikacja Pana Marka Skuzy, zwi?zanego z miejscowo?ci? pt. „Legenda o Osance i Kamiennym Rycerzu”. Zach?camy Pa?stwa do lektury. Obecnie na szczycie znajduje si? wie?a obserwacyjna. Od 2010 roku w Trzemosnej funkcjonuje ?wietlica Miejsko Gminnego O?rodka Kultury w Daleszycach, a od 2018 roku w jej budynku znajduje si? tak?e siedziba Lokalnej Grupy Dzia?ania „Bia?e ?ugi”.
WIDE?KI Zdaniem Danuty Kopertowskiej nazwa Wide?ki wywodzi si? od rozwidlenia rzeki ?ukawki. W 1591 r. czynna by?a w kluczu cisowskim huta szk?a Wide?ki, która zaprzesta?a produkcji w pocz?tku XVII w., bowiem w 1645 r. po gwa?townym huraganie, który zwali? las mi?dzy Bielinami a Lechowem, biskup Gembicki zezwoli? hutnikowi Jakubowi Michnowskiemu na przeniesienie huty cisowskiej na ten obszar. Wed?ug Mapy Galicji Zachodniej, rozrzucona zabudowa wiejska sta?a przy rozwidleniu drogi do Makoszyna. Na po?udniu schodzi?y si? one w jedn? prowadz?c? w stron? Brzezinek, w rozwidleniu dróg najpewniej sta?a karczma. Kilka budynków wysuni?tych na pó?nocny-wschód okre?lono jako "Wujecki". W cz??ci zwanej Zarobiny, znajdowa? si? zespó? budynków stoj?cych na dwóch zestawionych ze sob? nierównych, prostok?tnych dzia?kach, zaj?tych pod ogrody. G?ówny budynek zapewne sta? po stronie po?udniowo-zachodniej - na wprost jednego ze stawów. (Informacje pochodz? z: Dzieje i Zabytki Ma?ych Ojczyzn. Gmina Daleszyce, Dariusz Kalina, Regionalny O?rodek Bada? i Dokumentacji Zabytków w Kielcach, 2002) | ||